Swissfertz Vietnam Co., Ltd.. RICH FARMER CHOICE
Khí hậu và thổ nhưỡng quyết định thành bại việc trồng cây Mắc ca
Sự thành bại của việc trồng cây mắc ca phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố khí hậu và giống cây. Mắc ca là cây trồng đòi hỏi điều kiện sinh thái và giống cây khắt khe, việc không hiểu rõ về đặc điểm sinh học và điều kiện sinh thái của nó có thể gây ra những thiệt hại kinh tế lâu dài.
Cục Lâm nghiệp khuyến cáo chỉ nên trồng mắc ca ở những nơi đã có đánh giá phù hợp, để đảm bảo hiệu quả.
Mắc ca thuộc chi Macadamia, họ Proteacaea, có nguồn gốc từ Australia. Cây này có giá trị kinh tế cao và đã được trồng và phát triển nhanh ở nhiều quốc gia. Theo Hiệp hội Mắc ca thế giới, sản lượng mắc ca năm 2020 đạt 240.000 tấn, dự kiến sẽ tăng lên 480.000 tấn vào năm 2025 và có thể đạt 600.000 tấn vào năm 2030.
Tại Việt Nam, diện tích trồng mắc ca đã không ngừng tăng từ những năm 1990. Tuy nhiên, mắc ca là cây trồng mới, đòi hỏi những điều kiện sinh thái khắt khe. Những hiểu biết không đầy đủ về đặc điểm sinh học cũng như điều kiện sinh thái của cây mắc ca có thể gây nhiều thiệt hại lâu dài về kinh tế và chi phí cơ hội.
Mắc ca chỉ phù hợp với những vùng sinh thái có độ cao từ 500m trở lên so với mực nước biển và có nền nhiệt độ phù hợp. Đây là yếu tố không thể khắc phục bằng các biện pháp kỹ thuật canh tác. Hiện nay, các vùng trồng mắc ca có hiệu quả ở Việt Nam gồm có một số địa phương ở các tỉnh Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai và Kon Tum.
Dựa trên kết quả nghiên cứu từ Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, mô hình trồng mắc ca thuần túy tại các địa điểm như xã Ea H’Mlay, huyện M’Đrăk (Đắk Lắk); xã Đắk Rông, huyện KBang (Gia Lai); thị trấn Thạnh Mỹ, huyện Đơn Dương (Lâm Đồng) mang lại năng suất từ 1 tấn hạt/ha đối với cây 5 năm tuổi, tăng lên 1,2 tấn hạt/ha cho cây 6 năm tuổi và lên tới 3,5 tấn hạt/ha đối với cây 10 năm tuổi. Kết quả kinh tế từ việc trồng mắc ca này nằm trong khoảng từ 80 – 300 triệu đồng/ha.
Mô hình trồng mắc ca xen kẽ trong vườn cà phê tại huyện Lâm Hà (Lâm Đồng), huyện Ea H’Leo (Đắk Lắk) và huyện Đắk Mil (Đắk Nông) có năng suất từ 0,5 – 1,2 tấn hạt/ha với vườn cây từ 6 – 7 năm tuổi. Hiệu quả kinh tế từ mô hình này cao hơn so với việc trồng thuần cà phê từ 23 – 60 triệu đồng/ha.
Còn tại các khu vực có độ cao dưới 500m như Ea Súp, Buôn Đôn (Đắk Lắk), năng suất thường không ổn định. Cây mắc ca có thể ra hoa, đậu quả nhưng sau đó có nhiều quả rụng. Trong khi đó, ở các khu vực có vĩ độ cao hơn vùng Tây Nguyên, cây mắc ca có thể phát triển tốt ở những địa điểm có độ cao thấp hơn 500m so với mặt nước biển, miễn là nhiệt độ trong giai đoạn ra hoa, đậu quả là thích hợp.
Đối với cây mắc ca, lượng mưa lý tưởng cho sự phát triển nằm trong khoảng 1.500 – 2.500mm, phân bố đều trong suốt năm. Tại những nơi có mùa khô hạn chế, việc bổ sung tưới nước có thể giúp cây đạt được năng suất cao. Trong giai đoạn ra hoa, đậu quả, việc không có mưa phùn ẩm ướt là điều kiện cần thiết để mắc ca đậu quả tốt và có năng suất cao.
Bí quyết lựa chọn giống Mắc Ca
Việc lựa chọn giống cây phù hợp là vấn đề quan trọng khi phát triển cây mắc ca. Do mắc ca là cây giao phấn chéo, hạt mắc ca là sự kết hợp đặc điểm di truyền của cây mẹ và cây bố. Khi nhân giống bằng hạt (cây thực sinh), chỉ có thể lựa chọn được cây mẹ nhưng không thể kiểm soát nguồn phấn của cây bố. Vì vậy, cây con ươm từ hạt sẽ không thể có đầy đủ các đặc tính tốt của cây mẹ. Do đó, nên trồng bằng các cây ghép có chồi là những giống tốt và được cung cấp từ các nhà sản xuất có uy tín, đã được cấp phép.
Để đáp ứng yêu cầu về giống cây mắc ca, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã chứng nhận 13 giống mắc ca bao gồm: A16, A38, Daddow, OC, QN1, 246, 695, 741, 800, 816, 842, 849, 900. Trong số các giống đã được chứng nhận, giống OC thường có sản lượng và chất lượng hạt cao nhất ở các khu vực trồng. Đặc trưng của giống này là quả không tự rụng, việc thu hoạch quả phải được tiến hành trực tiếp từ cây, điều này có thể làm tăng chi phí thu hoạch nhưng sẽ giảm thiểu nguy cơ bị hại từ nấm do quả tiếp xúc lâu với mặt đất.
Theo Đề án phát triển bền vững cây mắc ca giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn 2050 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (Quyết định 344/QĐ-TTg, ngày 13/5/2022), mục tiêu đạt được là sản lượng 130.000 tấn hạt vào năm 2030, diện tích trồng toàn quốc từ 130.000 – 150.000ha, chủ yếu tập trung tại các tỉnh vùng Tây Bắc (khoảng 75.000 – 95.000ha) và Tây Nguyên (45.000ha), các địa phương khác với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng thích hợp với yêu cầu sinh thái của cây mắc ca (khoảng 10.000ha). Đề án chỉ ra rằng sự phát triển của cây mắc ca chủ yếu được định hướng tại vùng Tây Bắc và Tây Nguyên, trong khi các địa phương khác chỉ chiếm 6 – 7% tổng diện tích.
Do đó, các địa phương nằm ngoài vùng quy hoạch cần phải cẩn trọng khi triển khai phát triển cây mắc ca. Việc xây dựng và đánh giá toàn diện các mô hình trước khi mở rộng quy mô cần thiết để tránh những tổn thất không cần thiết.
